Pistacia lentiscus L ,σχίνος, σκίνος, σχινάρι

Pistacia lentiscus Αρχαία Θουρία Μπουφόραχη 13 Γενάρη 2013

Περιγραφή
Γνωστός ως σχίνος ή επιστημονικά Pistacia lentiscus, είναι ένας ρητινοφόρος, αειθαλής και φυλλοβόλος θάμνος ή δενδρύλιο ύψους 1-4μ. Ανήκει στην οικογένεια των Ανακαρδιίδων. Το γένος περιλαμβάνει περίπου 10 είδη, που προέρχονται από τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Έχει απλωμένα κλαδιά και ανοιχτό ή σκούρο σταχτί κορμό, ανάλογα με την ηλικία του. Η επιφάνεια του κορμού του έχει ακανόνιστες πλάκες, σαν ρυτίδες, όπως το πεύκο, με βαρεία οσμή ρητίνης. Πρόκειται για δίοικο φυτό.

Τα φύλλα του είναι κατ’ εναλλαγή, σύνθετα, με άρτιο συνήθως αριθμό φυλλαρίων (4-10), πτερωτά, ωοειδή, αρωματικά, με φυλλάρια δερματώδη και στιλπνή με βαθυπράσινη επιφάνεια.

Η Σχίνος όπως και η συκιά είναι θηλυκή ή αρσενική. Στις μασχάλες των φύλλων εμφανίζονται οι βότρεις των ανθέων. Τα μονογενή κιτρινωπά ή κόκκινα μικρά άνθη διατάσσονται σε πυκνούς σύνθετους βότρεις και την γύρη τους την τρυγούν οι μέλισσες. Ανθίζει κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο.

 

Pistacia lentiscus Αρχαία Θουρία Μπουφόραχη 13 Γενάρη 2013

Οι καρποί (δρύπες) είναι μικροί και σφαιρικοί, στην αρχή είναι πράσινοι, ύστερα γίνονται κόκκινοι και τέλος, όταν πια ωριμάσουν, γίνονται μαύροι κατά τον Σεπτέμβριο με Δεκέμβριο. Ο πολλαπλασιασμός της Σχίνου γίνεται με σπόρους και μοσχεύματα μαλακού ξύλου το καλοκαίρι. Οι εναέριες καταβολάδες δεν είναι πάντα επιτυχείς τρόπος πολλαπλασιασμού, ειδικά σε κλαδιά με διάμετρο πάνω από 3 εκατοστά.

Οικολογία, εξάπλωση
Ευδοκιμεί σε πετρώδεις πλαγιές, πευκοδάση και αμμοθίνες. Είναι φυτό μεγάλης αντοχής στην ξηρασία, τα κακής ποιότητος εδάφη, την αλατότητα και το ψύχος, ενώ προτιμά ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης. Οι εδαφικές απαιτήσεις του είναι μικρές, αφού αναπτύσσεται καλά σε όλα τα εδάφη, αρκεί αυτά να παρέχουν στοιχειώδη αερισμό και υγρασία. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό σε ρύπανση και ξηρασία, ενώ παγώνει εύκολα σε θερμοκρασίες κάτω από -5C°.
Στη νήσο Χίο συναντούμε την ποικιλία Pistacia lentiscus var. Chia, η οποία λόγω της εξαιρετικής ποιότητας και του χαρακτηριστικού αρώματος της ρητίνης που παρέχει, θεωρείται ενδημική παραλλαγή  καλείται μαστιχοφόρος σχίνος και παράγει την  Μαστίχα Χίου

Παλαιότερα στην Κρήτη έφτιαχναν μια αλοιφή για την τριχόπτωση με χυμό σχίνου και αγριοκρεμμύδα (Urginea martima). Στην λαϊκή ιατρική, ο φλοιός της σχίνου επουλώνει τις πληγές. Το έλαιο που παράγεται από τους ώριμους σχινόκαρπους, το σχινόλαδο, ήταν ένα παραδοσιακό φάρμακο εναντίων της ωτίτιδας και διαφόρων δερματικών νοσημάτων, κυρίως εκζεμάτων. Η ρητίνη χρησιμοποιήθηκε εναντίων των ελκών του στομάχου.
Οι καρποί χρησιμοποιούνται ευρέως για τον αρωματισμό τροφίμων. Παραδοσιακά, στον νησιώτικο χώρο του Αιγαίου και στην Κύπρο χρησιμοποιούνται για το ζύμωμα του σχινόψωμου, ειδικού άρτου που έχει αρωματιστεί με σχινόκαρπο. Επίσης, χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία αλλαντικών, σαν καρυκεύματα, μέσα στα λουκάνικα. Ο σχινόκαρπος, χάρη στην υπόγλυκη γεύση του και την ευχάριστη μυρωδιά του, τρώγεται και ωμός.

Τα φύλλα του είναι άριστη τροφή για τα οικόσιτα. Οι βοσκοί με το ξύλο του κατασκευάζουν ακόμα και σήμερα γκλίτσες ή άλλα εργαλεία. Από τις ευλύγιστες σχινόβεργες φτιάχνονταν μπαστούνια ή ραβδιά, ζέβλες (στρογγυλός ξύλινος λαιμοδέτης για ζώα) και ξύλινα σκεύη όπου τοποθετούσαν τρόφιμα, ενώ οι ψαράδες το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν πασσάλους για τη στερέωση των κουπιών της βάρκας, σκαρμούς της βάρκας ή στεφάνι για την απόχη τους.
Μαρία Κασιώνη
Wikipedia

ΕΔΩΔΙΜΟΤΗΤΑ

Εκτός από την μαστίχα η σκόνη χρησιμοποιείται ως άρτυμα σε πουτίγκες, γλυκά (συμπεριλαμβανομένων και των «λουκουμιών») κέικ κ.α Επίσης παρασκευάζεται το επώνυμο λικέρ.

Τέλος από τους σπόρους του δένδρου παρασκευάζεται πολύ ωραίο και ακριβό εδώδιμο λάδι.

Hedrick. U. P. Sturtevant’s Edible Plants of the World, 775 σελ. 1972 Publications

Tanaka. T. Tanaka’s Cyclopaedia of Edible Plants of the World, 924 σελ. Tokyo, 1976

Φαρμακευτικές Χρήσεις
Ο Ιπποκράτης θεωρούσε την Σχίνο φάρμακο για τα γυναικολογικά (έλκη τραχήλου) και εναντίον της υστερίας. Ο Διοσκουρίδης την θεωρούσε στυπτική και την συνιστούσε ως φάρμακο για τις αιμοπτύσεις, τις διάρροιες και τις δυσεντερίες. Η ρητίνη της (και κυρίως της ποικιλίας από την οποία παράγεται η μαστίχα της Χίου) θεωρήθηκε από τον Διοσκουρίδη ως φάρμακο για το στομάχι.

Η ρητίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποχρεμπτικό για το βρογχικό άσθμα, τα προβλήματα και βήχα και ως θεραπεία για τη διάρροια.

Chevallier. A. The Encyclopedia of Medicinal Plants

Τέλος η ρητίνη μπορει να χρησιμοποιειθεί σαν φάρμακο  αναλγητικό, αντιβηχικό,  διαλυτικό, διουρητικό,  αποχρεμπτικό, οδοντολογικό, ηρεμιστικό και διεγερτικό.

Grieve. A Modern Herbal.  919 σελίδες

Uphof. J. C. Th. Dictionary of Economic Plants Cramer, Wiirzburg, 1968